Viện trợ kho vũ khí của Nga cho Syria: Tương lai ra sao?

Một xe tăng bị bỏ lại tại Hama, Syria, hôm 6/12 (Ảnh: Reuters).

Ngay trong những ngày đầu tiên của chiến sự, khi lực lượng đối lập Syria vẫn đang tiến đánh Aleppo, nhiều hình ảnh và video được đăng tải trên mạng xã hội đã cho thấy hàng loạt phương tiện bị quân đội Syria bỏ lại, từ xe bọc thép, tên lửa tới máy bay chiến đấu.

Ngay cả những chiếc xe tăng T-90A - loại vũ khí tối tân hàng đầu không chỉ đối với Damascus mà với cả Moscow - cũng bị bỏ lại trên đường phố.

Tình cảnh này đặt ra câu hỏi về tương lai của kho vũ khí Nga tại Syria. Liệu chính quyền mới có thể kiểm soát kho vũ khí này hay chúng sẽ rơi vào tay các băng nhóm buôn lậu - vốn đã có quá nhiều kinh nghiệm tại Trung Đông.

Kho vũ khí để lại

Quan hệ viện trợ, mua bán vũ khí giữa Moscow và Damascus đã tồn tại từ thời Chiến tranh Lạnh. Liên Xô từng chuyển giao nhiều máy bay, xe tăng, pháo và tên lửa cho nước đối tác Ả Rập này. Theo số liệu của Viện Nghiên cứu Hòa bình Quốc tế Stockholm (SIPRI), vũ khí Liên Xô chiếm tới 94% tổng lượng nhập khẩu vũ khí, khí tài quân sự của Syria.

Syria đã tiêu hao lượng đáng kể vũ khí, khí tài quân sự trong hai cuộc chiến giữa khối Arab và Israel năm 1967 và 1973. Tuy vậy, từ năm 1975 tới 1991, Liên Xô gửi tới Syria - cả dưới hình thức viện trợ và mua bán - 20 máy bay ném bom, 250 máy bay chiến đấu, 117 trực thăng, 756 khẩu pháo tự hành, 2.400 xe chiến đấu bộ binh, 2.550 xe tăng, ít nhất 7.500 tên lửa chống tăng và hơn 13.000 tên lửa đất đối không.

Khi nội chiến Syria bùng phát năm 2011, không quân Syria có khoảng 700 máy bay ở các mức độ sẵn sàng chiến đấu khác nhau (tính cả trực thăng). Lục quân Syria có khoảng 5.000 xe tăng, 4.000 xe bọc thép, 3.400 khẩu pháo, 2.600 vũ khí chống tăng và 600 phương tiện trinh sát.

Một phần đáng kể kho vũ khí này đã bị phá hủy trong hơn 10 năm chiến sự giữa quân đội Syria và phe đối lập, cũng như Nhà nước Hồi giáo tự xưng (IS). Các chuyên gia tại nhóm phân tích thông tin nguồn mở Bellingcat đã kiểm tra các hình ảnh và đoạn video trực tuyến và kết luận rằng quân đội Syria đã mất ít nhất 3.380 xe tăng và xe bọc thép trong giai đoạn 2011-2020.

Xe tăng T-90A của quân đội Syria bị bỏ lại ở tỉnh Aleppo (Ảnh: France24).

Chưa rõ rằng sau khi sụp đổ, quân đội Syria để lại bao nhiêu xe tăng và xe thiết giáp. Oryx, tổ chức theo dõi xung đột dựa trên thông tin mở, đã theo dõi những phương tiện của chính phủ bị HTS tịch thu làm chiến lợi phẩm.

Tổng số khí tài được xác nhận bao gồm ít nhất 150 xe tăng, 74 khẩu pháo, 69 phương tiện chiến đấu bộ binh và 64 pháo phản lực bắn loạt. Hàng nghìn xe thiết giáp, súng và tên lửa nhiều khả năng cũng đã rơi vào tay lực lượng đối lập.

Tuy nhiên, lượng vũ khí này đã bị tổn hại đáng kể khi hồi tuần trước, quân đội Israel tấn công khoảng 500 mục tiêu tại Syria và tuyên bố đã phá hủy khoảng 70-80% năng lực quân sự của chính quyền Tổng thống Assad.

Quân đội Israel đã "phá hủy hầu hết kho tên lửa và các loại vũ khí chiến lược khác của chính quyền Assad", lực lượng này tuyên bố. Các loại vũ khí bao gồm "tên lửa Scud, tên lửa hành trình, tên lửa đất đối không, máy bay không người lái, máy bay chiến đấu, trực thăng tấn công và xe tăng".

Hàng chục tên lửa chống hạm tầm xa và tàu hải quân Syria cũng đã bị phá hủy trong các cuộc không kích nhằm vào cảng al-Bayda và Latakia. Một số sân bay và cơ sở sản xuất vũ khí tại Syria cũng trở thành mục tiêu tấn công.

Tuy nhiên, tuyên bố này cũng cần được đánh giá kỹ lưỡng. Quân đội Israel có "truyền thống" phóng đại tổn thất đến từ các cuộc không kích.

Bài học Afghanistan

Tình cảnh đang diễn ra tại Syria có nét tương đồng với những gì xảy ra tại Afghanistan năm 2021, khi Taliban lật đổ chính phủ Afghanistan. Các cơ quan chính phủ Mỹ đánh giá lượng vũ khí, khí tài bị Taliban thu làm chiến lợi phẩm trị giá hơn 7 tỷ USD.

Một báo cáo tháng 8/2022 của Bộ Quốc phòng Mỹ nhận định giá trị các phương tiện trên bộ bị Mỹ bỏ lại sau khi rút quân là 4,12 tỷ USD, còn giá trị máy bay quân sự là hơn 923 triệu USD. Một báo cáo khác của Lầu Năm Góc gửi tới quốc hội Mỹ cho biết 9.524 quả đạn không đối đất, 40.000 phương tiện, 300.000 vũ khí hạng nhẹ và 1,5 triệu viên đạn và pháo bị bỏ lại.

Các binh sĩ lực lượng đối lập Syria bên tổ hợp tên lửa Pantsir tịch thu được từ quân chính phủ (Ảnh: France24).

Ngay sau khi Mỹ rút quân, Afghanistan trở thành "khu chợ" vũ khí lớn hàng đầu thế giới. Vũ khí Mỹ từ Afghanistan được cho đã được sử dụng ở nhiều điểm nóng từ Kashmir tới Gaza. Một số chuyên gia thậm chí nhận định đây là một trong những vụ phân tán vũ khí lớn nhất trong lịch sử thế giới.

Tuy nhiên, nếu chỉ so sánh về số liệu, khác biệt "về chất" giữa kho vũ khí Mỹ tại Afghanistan và kho vũ khí Nga tại Syria vẫn chưa được thể hiện rõ.

Mỹ không để lại nhiều vũ khí hiện đại tại Afghanistan. Quân đội và cảnh sát của chính quyền thân phương Tây tại Kabul chỉ được trang bị các vũ khí không quá tối tân để chống lại các cuộc nổi loạn trong nước.

Ngược lại, Nga đã bán và viện trợ cho Syria nhiều vũ khí hiện đại, bao gồm xe tăng T-90. Kho vũ khí này hoàn toàn có thể trang bị cho một đội quân chính quy. Đây sẽ là miếng mồi ngon đối với những tay buôn vũ khí và là mục tiêu nhắm đến của các nhóm dân quân, dấy lên nguy cơ khiến khu vực thêm bất ổn.