Một căn bệnh của nam giới đang trẻ hóa

"Tôi mắc bệnh gout đã vài năm, phải uống thuốc thường xuyên. Gần đây, tôi đi du lịch, lười uống thuốc, lại ăn đồ nhiều đạm nên cơn đau khớp trở lại", cầm tờ giấy kết quả khám trên tay, P.N. (30 tuổi, ngụ TPHCM) khẽ thở dài.

Nhớ lại vài năm trước, cuộc sống của N. sau giờ làm việc gần như chỉ xoay quanh bàn nhậu với bạn bè, đối tác. Đến một đêm, anh bị đánh thức bởi cơn đau nhói ở ngón chân cái.

Cơn đau đến bất ngờ, nhói lên như có ai đó dùng kim chích vào khớp chân. Ngón chân cái của N. sưng đỏ, nóng rát và nhạy cảm đến mức chỉ cần chạm nhẹ cũng khiến anh nhăn nhó. Anh cố gắng chịu đựng, nghĩ rằng chỉ là do đi bộ nhiều trên công trường. Nhưng sáng hôm sau, cơn đau không giảm, mà còn lan sang khớp bàn chân, khiến N. đi lại khó khăn. 

Ban đầu, anh tự mua thuốc giảm đau ở tiệm thuốc gần nhà nhưng triệu chứng không thuyên giảm. Cơn đau đến từng đợt, đặc biệt dữ dội vào ban đêm, khiến N. mất ngủ. Anh nhận ra các khớp khác như mắt cá chân và đầu gối cũng bắt đầu sưng nhẹ và cứng, làm hạn chế vận động. 

Lo lắng, N. đến bệnh viện và được bác sĩ chẩn đoán mắc gout. Xét nghiệm máu cho thấy nồng độ acid uric trong máu của anh quá cao, vượt xa mức an toàn. Bác sĩ cảnh báo N. nếu không kiểm soát, gout có thể gây tổn thương khớp vĩnh viễn, hình thành những cục u cứng quanh khớp, thậm chí làm suy giảm chức năng thận.

Lúc này, N. mới hoảng hốt nhớ về một người họ hàng lớn tuổi từng bị biến dạng khớp do gout không được điều trị kịp thời. Anh mới bắt đầu thay đổi lối sống của mình từ đó. 

Căn bệnh của nam giới 

Gout từng được coi là bệnh của người lớn tuổi, đặc biệt là nam giới trung niên. Tuy nhiên, trong những năm gần đây, tỷ lệ người trẻ bị gout, đặc biệt là ở độ tuổi từ 25 đến 40, đang ngày càng gia tăng. Điều này không còn là hiện tượng hiếm gặp mà đã trở thành mối quan tâm đáng lo ngại trong cộng đồng y tế.

Theo TS.BSCK2 Kiều Xuân Thy, Bệnh viện Đại học Y Dược TPHCM - cơ sở 3, việc đau khớp do gout ở người trẻ không chỉ ảnh hưởng đến chất lượng sống mà còn tiềm ẩn nhiều nguy cơ tổn thương khớp và thận nếu không được chẩn đoán và điều trị kịp thời.

Theo một nghiên cứu đăng trên tạp chí y học Lancet năm 2020, nam giới có nguy cơ mắc bệnh gout cao hơn 3,26 lần so với nữ giới. 

Một trong những nguyên nhân chính khiến phụ nữ ít bị gout hơn nam giới liên quan đến sự khác biệt về đặc điểm sinh lý và nội tiết.

Cụ thể, mức acid uric trong máu của nam giới thường cao hơn khoảng 60 µmol/L so với nữ giới. Điều này xuất phát từ việc cơ thể nam giới chuyển hóa purin - chất tạo ra acid uric - nhanh hơn, trong khi khả năng loại bỏ acid uric qua thận không vượt trội hơn so với phụ nữ.

Đặc biệt, ở phụ nữ trong độ tuổi sinh sản, hormone estrogen đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy thận bài tiết acid uric hiệu quả hơn. Nhờ đó, nồng độ acid uric trong máu của họ thường được giữ ở mức thấp, giảm nguy cơ mắc gout.

Tuy nhiên, khi bước vào giai đoạn mãn kinh, sự sụt giảm mạnh mẽ của estrogen làm suy yếu khả năng đào thải acid uric, dẫn đến tăng nguy cơ mắc bệnh gout ở phụ nữ lớn tuổi. Đây là lý do tại sao gout hiếm gặp ở phụ nữ trước tuổi 50, nhưng tỷ lệ mắc bệnh lại tăng đáng kể sau thời kỳ mãn kinh.

Bệnh gout trẻ hóa, nguyên nhân do đâu?

Bác sĩ Thy đưa ra thống kê thế giới khoảng 10-15% người mắc gout có yếu tố di truyền về rối loạn chuyển hóa purin. Tuy nhiên, yếu tố di truyền thường chỉ đóng vai trò nền tảng, chính chế độ ăn và môi trường sống mới là yếu tố kích hoạt cơn bệnh.

Một trong những nguyên nhân chính khiến người trẻ dễ mắc gout là do lối sống hiện đại thiếu lành mạnh.

Thói quen ăn nhiều thịt đỏ, hải sản, sử dụng rượu bia, nước ngọt có gas và đồ ăn nhanh giàu purin là yếu tố hàng đầu thúc đẩy sự gia tăng acid uric máu.

"Không giống như thế hệ trước có lối sống đơn giản, người trẻ hiện nay thường xuyên tiếp xúc với thực phẩm công nghiệp và thói quen tiệc tùng, dẫn đến sự rối loạn chuyển hóa sớm hơn", bác sĩ Thy nhấn mạnh.

Bên cạnh đó, tình trạng lười vận động và thừa cân cũng góp phần gia tăng nguy cơ gout ở người trẻ.

Khi ít vận động, chức năng chuyển hóa và đào thải acid uric qua thận giảm sút. Cộng với thói quen ngồi lâu, stress kéo dài và giấc ngủ không đảm bảo, toàn bộ hệ thống chuyển hóa của cơ thể bị rối loạn. Gout không chỉ còn là hệ quả của tuổi tác mà trở thành biểu hiện của một hệ lụy do lối sống công nghiệp hóa.

Trong nhiều trường hợp, người trẻ chủ quan không đi kiểm tra sức khỏe định kỳ, không để ý đến những biểu hiện như đau ngón chân cái, sưng khớp nhẹ, cho đến khi cơn gout cấp xảy ra với biểu hiện nghiêm trọng mới phát hiện bệnh đã tiến triển.

Đáng chú ý, cơn đau do gout ở người trẻ thường dễ tái phát, tiến triển nhanh và có xu hướng tổn thương sớm đến thận nếu không kiểm soát tốt acid uric. Không ít trường hợp chỉ mới ở tuổi 30 nhưng đã xuất hiện hạt tophi quanh khớp, biến dạng khớp hoặc sỏi thận do urat.

Để ngăn ngừa và kiểm soát gout ở người trẻ, cần có sự can thiệp sớm bằng cách điều chỉnh chế độ ăn uống, vận động thường xuyên, tránh lạm dụng rượu bia, duy trì cân nặng hợp lý và khám sức khỏe định kỳ để kiểm tra nồng độ acid uric máu.

Ngoài ra, việc phối hợp giữa điều trị bằng thuốc Tây y với các biện pháp kết hợp với Y học cổ truyền như châm cứu, xoa bóp, sử dụng thảo dược thanh nhiệt trừ thấp cũng giúp cải thiện hiệu quả và nâng cao chất lượng sống cho người bệnh.