Lãnh đạo Mỹ, Ukraine, châu Âu đàm phán những gì tại Nhà Trắng?

Tổng thống Donald Trump đã có các cuộc hội đàm vào ngày 18/8 với Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky và các nhà lãnh đạo châu Âu - một sự kiện hiếm thấy ở Nhà Trắng - khi nhà lãnh đạo Mỹ tìm cách đàm phán chấm dứt cuộc xung đột Nga - Ukraine.

Các kênh truyền thông đã liệt kê một số nội dung chính được rút ra từ cuộc hội đàm giữa Tổng thống Mỹ Donald Trump, Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky và các nhà lãnh đạo châu Âu gồm Tổng Thư ký NATO Mark Rutte, Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen, Tổng thống Pháp Emmanuel Macron, Thủ tướng Đức Friedrich Merz, Thủ tướng Anh Keir Starmer, Thủ tướng Italy Giorgia Meloni và Tổng thống Phần Lan Alexander Stubb.

Kế hoạch bảo đảm an ninh cho Ukraine

Trong một bước tiến quan trọng hướng tới một thỏa thuận, ông Trump cam kết Mỹ sẽ tham gia vào việc cung cấp các bảo đảm an ninh cho Ukraine.

Nhà lãnh đạo Mỹ cho biết sẽ có một số hình thức bảo đảm an ninh cho Ukraine. Trong cuộc hội đàm với ông Zelensky, ông Trump tuyên bố không loại trừ khả năng đưa quân đội Mỹ đến Ukraine để duy trì thỏa thuận hòa bình - một diễn biến quan trọng có thể giúp ông Zelensky dễ dàng đồng ý với các khía cạnh khác của thỏa thuận được đề xuất.

Ông Trump cho biết Tổng thống Vladimir Putin "đã đồng ý rằng Nga sẽ chấp nhận các bảo đảm an ninh cho Ukraine". Ông nói thêm: "Tôi nghĩ rằng các quốc gia châu Âu sẽ gánh vác phần lớn trách nhiệm. Chúng tôi sẽ giúp đỡ họ và chúng tôi sẽ đảm bảo an ninh cho họ”.

Tuyên bố của ông Trump được các nhà lãnh đạo châu Âu hoan nghênh. Hầu hết các nhà lãnh đạo đều nhấn mạnh sự cần thiết phải đảm bảo an ninh cho Ukraine và một số quan điểm cho rằng sự bảo đảm này nên tương tự các nghĩa vụ của Điều 5 Hiến chương NATO. Ukraine không phải là thành viên của NATO nhưng quốc gia này đã thúc đẩy việc gia nhập liên minh, điều mà Nga phản đối mạnh mẽ.

Bà Ursula von der Leyen, Chủ tịch Ủy ban châu Âu, cho biết "thật vui khi nghe" các quốc gia đang nỗ lực xây dựng "các đảm bảo an ninh tương tự Điều 5".

Điều 5 của Hiến chương NATO nêu rõ nguyên tắc rằng một cuộc tấn công vào một thành viên NATO được coi là một cuộc tấn công vào tất cả các thành viên của liên minh.

"Khi chúng ta nói về đảm bảo an ninh, chúng ta đang nói về toàn bộ an ninh của lục địa châu Âu", Tổng thống Pháp Emmanuel Macron phát biểu.

Ông nói thêm rằng một hình thức đảm bảo mà ông muốn đạt được từ bất kỳ thỏa thuận nào là Ukraine sẽ có thể có lực lượng quân đội "đáng tin cậy" trong "nhiều năm và nhiều thập niên tới".

"Việc ngài nói rằng sẵn sàng tham gia vào các đảm bảo an ninh là một bước tiến lớn. Đây thực sự là một bước đột phá", Tổng thư ký NATO nói với Tổng thống Trump.

Lập trường về lệnh ngừng bắn

Tổng thống Trump nói rằng không cần phải có lệnh ngừng bắn ở Ukraine, bởi vì một thỏa thuận hòa bình có thể được thực hiện ngay cả khi Ukraine và Nga đang trong tình trạng chiến tranh.

"Tôi không nghĩ cần phải ngừng bắn. Nếu nhìn vào 6 thỏa thuận mà tôi đã đạt được trong năm nay, tất cả đều đang được thực hiện khi các bên đang trong tình trạng chiến tranh, tôi không có lệnh ngừng bắn nào cả", ông nói.

Ông Trump nói rằng ông thích "khái niệm ngừng bắn", bởi vì điều đó sẽ chấm dứt việc giết chóc, nhưng "chúng ta vẫn có thể đạt được một thỏa thuận trong khi họ đang chiến đấu".

Tuy nhiên, Thủ tướng Đức Friedrich Merz nói rằng "tất cả chúng ta đều muốn thấy một lệnh ngừng bắn".

Ông Merz phát biểu trước truyền thông tại Nhà Trắng: "Tôi không thể tưởng tượng cuộc họp tiếp theo sẽ diễn ra mà không có lệnh ngừng bắn, vì vậy chúng ta hãy giải quyết vấn đề đó và cố gắng gây áp lực lên Nga”.

Sau đó, ông Trump đã phản bác, nói rằng ông không cần lệnh ngừng bắn để chấm dứt bất kỳ cuộc chiến nào, nhưng ông sẽ hoan nghênh lệnh ngừng bắn nếu cần.

"Vậy nên nếu chúng ta có thể thực hiện lệnh ngừng bắn thì thật tuyệt vời, còn nếu chúng ta không thực hiện lệnh ngừng bắn thì chúng ta đã đạt được rất nhiều điểm khác, rất nhiều điểm tuyệt vời”, ông Trump nhấn mạnh.

Trước thềm hội nghị thượng đỉnh tuần trước với Tổng thống Nga, ông Trump cho biết ông sẽ thất vọng nếu các cuộc đàm phán không đạt được lệnh ngừng bắn và dọa sẽ có những hậu quả "nghiêm trọng" nếu lệnh ngừng bắn không được thực hiện.

Tuy nhiên, khi rời Alaska, ông Trump cho biết ông không còn nghĩ rằng lệnh ngừng bắn là cần thiết và muốn chuyển sang đàm phán một thỏa thuận hòa bình cuối cùng. Ông cũng cho biết ông không nghĩ đến việc áp đặt thêm các biện pháp trừng phạt, điều mà ông đã cảnh báo từ lâu đối với Nga.

Sự thay đổi này gây bất ngờ cho các nước châu Âu, vì họ đã đạt được thỏa thuận trong một cuộc họp diễn ra 2 ngày trước hội nghị thượng đỉnh tại Alaska rằng lệnh ngừng bắn sẽ là mục tiêu của tổng thống Mỹ. Nhưng khi ngồi với các lãnh đạo châu Âu hôm 18/8, ông Trump đã nói rõ rằng ông đã thay đổi quan điểm.

Đàm phán 3-4 bên

Tổng thống Mỹ cho biết "nếu mọi việc diễn ra tốt đẹp hôm nay", sẽ có một cuộc họp 3 bên giữa ông, ông Putin và ông Zelensky.

Ông Zelensky cho biết ông đã sẵn sàng cho một cuộc họp như vậy và ông Trump xác nhận rằng ông Putin cũng sẵn sàng.

Tổng thống Pháp Macron cho biết mặc dù một cuộc họp 3 bên là quan trọng, nhưng một hội nghị thượng đỉnh "4 bên" cũng cần phải diễn ra sau đó. Hiện không rõ ông Macron muốn một cuộc họp chỉ có Pháp tham gia, hay ông muốn nói đến cả NATO, EU và "liên minh các nước sẵn sàng".

Ban đầu, ông Trump nói rằng ông sẽ gọi điện cho ông Putin "ngay sau" các cuộc hội đàm tại Nhà Trắng, nhưng cuối cùng ông đã ngắt quãng cuộc hội đàm với các nhà lãnh đạo châu Âu để gọi cho người đồng cấp Nga giữa cuộc họp, theo một nhà ngoại giao EU.

Một trong những mục tiêu cuối cùng của ông Trump là đưa ông Zelensky và ông Putin vào cùng bàn đàm phán, cùng với nhà lãnh đạo Mỹ, để đàm phán chấm dứt chiến tranh. Sau các cuộc hội đàm, ông Trump cho biết ông vẫn đang nỗ lực hướng tới mục tiêu đó, nhưng không đưa ra nhiều chi tiết cụ thể về thời điểm có thể đạt được mục tiêu.

Vấn đề lãnh thổ

"Chúng ta cũng cần thảo luận về khả năng trao đổi lãnh thổ", Tổng thống Mỹ phát biểu trước cuộc hội đàm với ông Zelensky và các nhà lãnh đạo châu Âu.

Ông cho biết những trao đổi như vậy cần phải "cân nhắc đến giới tuyến hiện tại".

Ông Trump nói thêm: "Điều đó có nghĩa là khu vực chiến sự, những đường ranh giới chiến sự và đàm phán các lập trường”.

Vấn đề này được nêu ra sau khi các nguồn tin tiết lộ ông Putin được cho là đã đưa ra yêu cầu kiểm soát các khu vực Donetsk và Lugansk phía đông Ukraine tại hội nghị thượng đỉnh Nga - Mỹ ở Alaska như một điều kiện để chấm dứt chiến tranh. Đổi lại, Nga sẽ rút khỏi các vùng lãnh thổ khác của Ukraine do quân đội nước này kiểm soát.

Nga hiện chưa lên tiếng về thông tin trên.

Quân đội Nga đã kiểm soát phần lớn 2 khu vực Lugansk và Donetsk (hay còn gọi là vùng Donbass) và vào tháng 9/2022, Moscow tuyên bố sáp nhập 2 khu vực này, cùng với các khu vực Kherson và Zaporizhia ở Ukraine.

Trước đó, ông Zelensky đã loại trừ khả năng nhượng bộ bất kỳ vùng lãnh thổ nào cho Moscow.